Tam adı Throttle Position sensorü (Gaz kelebeği konum sensörü) olan bu parça özellikle ateşleme sistemimizin önemli yardımcılarından birisidir. Dilerseniz hemen gaz kelebeği konum sensörü nedir, bu önemli parçanın arızası nasıl anlaşılır, anlayabileceğimiz belirtileri nelerdir detaylı bir şekilde bu konuları inceleyelim. Her şeyden önce tam olarak ne işe yaradığından başlıyoruz. Nedir bu gaz kelebeği konum sensörü?
Gaz kelebek sensörü nedir, ne işe yarar?
Gaz kelebeği konum sensörü gaz kelebeğinin açılma oranını ölçümler ve bu açıyı ECU (Elektronik kontrol ünitesine) ya aktarır. Bu açının ne önemi var diye düşünebilirsiniz. Bu açı sayesinde emme manifoldundan gelen hava/yakıt karışımı gerektiği kadarı ile ve en doğru oranda motora aktarılarak yanmanın başlangıcı oluşuyor. Bu nedenle de açı bizim için oldukça önemli. Eğer siz motordan yüksek oranda güç isterseniz bu bilgiyi yakıt enjeksiyon sistemine iletecek ve içeri alınan karşımı zenginleştirerek talebinize yanıt vermede yardımcı olacaktır. Ölçümleme anlık olarak bir kez yapılmayıp devamlı sensör yardımı ile sinyal gönderir ve sayısız ölçüm yapar. Bu ölçüm sonucu ile birlikte havanın sıcaklığı, motorun devri, ve gaz kelebeği konumu gibi farklı bilgilerle birleştirir ve oluşturmuş olduğu data sayesinde motora ne kadar yakıt enjekte edileceğinin bilgisi sağlanmış olur. Bu parçayı yalnızca benzinli motorlarda görebilirsiniz. Dizel motor tiplerinde böyle bir parça bulunmamaktadır.
Ne işe yaradığını tam olarak anladıysak birazda çalışma sistemine değinelim. Çünkü “Gaz kelebeği konum sensörü bu kadar işi nasıl yapabiliyor” sorusu akıllara gelebilir. Gaz kelebeği parçasına bağlı konumda olan bir potansiyometre bulunmaktadır. Gaz kelebeğinin hareket etmesi ile birlikte üzerindeki potansiyometre direnci ölçümler ve hareket sonucu ortaya çıkan voltaj değişimini belirler. Elektriğin geçmiş olduğu iletkenin boyunun uzayıp kısalması da direnç değerini değiştirecektir. Bu sayede temas uçları hareket edecektir. Hareket sonucunda da direnç pistinin boyutunda bir değişim gözlemlenir bu durumda da kısa olan direnci düşük uzun olanınsa direnci yüksek olacaktır
Gaz kelebeğinin hareket etmesi sonucunda da bu uçların konumu değişir, buna bağlı olarak dirençte bir değişim gözlemlenir, bu değişimlerde ölçümlenerek ECU’ya iletilir.
Gaz kelebeği konum sensörü içinde iki adet pist bulunur. Bu pistleri iki ayrı sensör gibi de düşünebilirsiniz.
- 1. sensör gaz kelebeğinin konumu sonuna doğru açık olduğu durumda en yüksek voltajı verir
- 2. sensör gaz kelebeğinin konumun ilk açılma konumunda iken en düşük voltajı verir.
Yani her ikisi de bir birine zıt yönde çalışır. Bu sayede ECU bunları kontrol ederek doğru bilgileri algılar. Gaz pedalı konum sensörü konum olarak gaz kelebeğinin yan tarafında bulunur. Gaz kelebeği ise emme manifoldunun giriş kısmında, hava filtresinden sonra yer almaktadır.
Gaz kelebeği konum sensörünün görevi, çalışma prensibi ve aracımızdaki konumunu tam olarak kavramışsak bu önemli parçanın arıza gösterme ihtimallerine geçelim. Gaz kelebek sensörü arızasını nasıl anlayabiliriz, gaz kelebek sensörü arıza belirtileri nelerdir gelin bu konuyu detaylandıralım.
Gaz kelebeği sensörü arızası belirtileri
Ateşlemenin önemli bir parçası olduğu için karşımıza çıkan arıza tipleri de ağırlıklı olarak ateşleme ile ilgili oluyor. Şimdi sizler için gaz kelebek sensörü arızası sonucu karşımıza çıkan arıza tiplerini aktaralım.
Motor arıza lambanız yanabilir
Motor arıza lambanız pek çok farlı nedenden dolayı yanabilir. Sağlıklı bir çözüm için clip cihazına bağlanıp, karşımıza çıkan arıza kodunun incelenmesi gerekli. Eğer bir clip cihazınız varsa bu konuda da detaylı bilgiler aktaracağız. Ama önce clip cihazı olmadan aracımızın bizlere verebileceği tepkimeleri inceleyelim.
Aracınızın devri düşüp geç hızlanabilir
Aracınızdan performans isteyip gaza ani bir şekilde basmanız durumunda aracınızın tepki vermesi mutlaka zayıflayacaktır. Ya da hızlanma aşamalarında aracın iç kısmında bir vibrasyon oluşup titreme meydana gelecektir. Bunun dışında da siz çok hafif bir şekilde gaz verdiğinizde aracınız beklenmedik şekilde birden ivmelenebilir. Özetlememiz gerekir ise gaz pedalına tam olarak hakim olamadığı için farklı türde hızlanma ya da hızlanamamama sorunları ile karşı karşıya kalabilirsiniz.
Aracınız durduk yere stop edebilir
En sık karşılaştığımız arıza tiplerinin başında gelir. İster ilk marş anında rölantide olsun, isterseniz de belirli bir hızda araç seyir halinde giderken olsun kendi kendine durduk yere stop edebilir. Takdir ederseniz ki oldukça kritik bir arızadır. 200 km hızla otobanda giderken aracınızın birden stop ettiğini düşünmek ister misiniz? Bırakın başımıza gelmesini, bunu hepimiz hayal ettiğimizde bile ürpeririz.
Otomatik vites araç kullanıyorsanız vitesler karışabilir
Aracınızın vitesinin stabil bir şekilde çalışabilmesi için aracınızın hız bilgisinin ve ondan istediğiniz anlık performans bilgisinin ECU tarafından vites kutusu beynine doğru gönderilmesi gerekiyor. Bilgiler düzenli olsun ki vites kendini ayarlayıp olması gereken konuma geçebilsin. Bilgiler tutarsız olursa viteslerinizde de sorun olacaktır. Buna bağlı olarak da aracınızı devamlı düşük devirde ya da yüksek devirde kullanabilirsiniz. Bu da sürüş konforunuzu etkileyebileceği gibi otomobilinizin yakıt sarfiyatını da ciddi derecede arttıracaktır.
Gaz kelebek sensörü ayarı nasıl yapılır?
Gaz kelebeği konum sensörümüzün ayarında bir bozukluk varsa özellikle rölantide beklerken dalgalanma dediğimiz kendi kendine motor devrinin düşüp çıkması ya da gaza ani bastığınızda aracınızın tepkisinde bir tepkisizlik oluşur. Ayarlamak biraz daha teknik bir detay gerektiriyor, eğer el yatkınlığım var bunu ben yaparım diye düşünüyorsanız, buyurun detaylara:
İhtiyacımız olan malzemeler
- Eğer temin edebilirseniz bir taşlama makinası yoksa da biraz daha fazla uğraşmayı göze alarak demir testeresi kullanabilirsiniz.
- Yıldız tornavidaya ihtiyacımız olacak. Uçların birisi oldukça ince, diğeri ise kalın olmalı. Eğer mümkünse set halinde temin edip ihtiyacınız olanı kullanabilirsiniz.
- Voltmetre‘yi ölçüm yapmak için mutlaka temin etmek zorundasınız.
- 2 Adet vidaya ihtiyacımız olacak. Uzunlukları 16 mm olsun, kafa çapı 5mm ve yıldız olmak zorunda.
- 12’lik lokma anahtarı
- 2 tane ataç gerekli, bulamazsanız toplu iğne de iş görür.
- Pense ya da kargaburnu
- Balata spreyi
- Gerekli malzemeleri temin etmişseniz artık işleme geçebiliriz.
Aracınızı düz ve sakin bir ortama çekin:
Etrafınızda yoğun meraklı bakışların olması ya da aracınızın oldukça dik bir rampada olması işinizi çok zorlaştırır. Bu nedenle her şeyden önce kendinize uygun bir mekân bulma yollarına bakın.
Gaz kelebeği konum sensörümüzü çıkartıyoruz.
Sensörün etrafında metal bir perçin göreceksiniz. Temin etmiş olduğumuz jet taşı ya da demir testere ile bu perçini kesmemiz gerekiyor. Direkt pense ile çekmeye çalışmayın, tepe kısmını kesmeden yapacağınız girişim başarısız sonuçlanacaktır. İşlemi oldukça dikkatli yapın ve sensöre bir zarar vermeyin. Kafa kısmını kestikten sonra artık kargaburnu ya da pense yardımı ile kalan kısmı oradan çıkartabiliriz. Daha sonra 12 lokma yardımı ile vidayı sökün. Şimdi sensörü yerinden çıkartabilirsiniz. Elinizle hafif yoklayın, eğer gelmez ise WD-40 spreyi kullanın. Etrafına bolca sıkın. Söktüğünüz Gaz kelebeği konum sensörümüzü güzelce temizleyelim. Hazır sökmüşken emme manifoldunun görünen kısımlarını da temizlemenizi tavsiye ederiz. Buradaki temizleme işleme için balata spreyimizi kullanıyoruz. Sensörü temizledikten sonra güneş altına bırakarak bir süre kurumasını bekliyoruz. Eğer kuruduysa aracımıza tekrar takalım, güzelce yerine konumlandırıp lokma ile sıkın. Etrafına kesmiş olduğumuz perçin yerine temin ettiğimiz vidaları takın, bunlar yardımı ile ayar yapacağız. Yerine taktıysak şimdi de ayarlarına başlayalım.
Voltmetre ile ölçüm yapıyoruz
Gaz kelebeği konum sensörünün çevresinde 3 adet kablo göreceksiniz. Genellikle üzerindeki renkler sarı-kırmızı ve yeşildir. Bu renkler araçtan araca değişebilir, çok önemli değil. Voltmetre ile ölçüm yapıp ayırt edebiliriz. Şimdi aracınızın kontak anahtarını bir kez çevirip uyarı moduna alın. Bu sayede elektrik akışını sağlayacaksınız ama araç çalışmayacak. Daha sonra temin ettiğimiz ataç ya da toplu iğneyi üzerinde göreceğiniz deliğe sokuyorsunuz. Voltmetreyi kablolara bağlayın, hangisinde değer görürseniz işleme onun üzerinden devam edeceğiz. Siz iğne ile çevirdikçe voltmetrede akım değişimleri gözlemlenir, çevirmeye devam edin. Ta ki Voltmetre üzerinde 20 değerini görene kadar. Bu değeri gördükten sonra durun.
Şimdi arabamızı çalıştıralım. Fakat gaz vermeyin, bu sayede gaz kelebeğinin kapalı konumunu gözlemleyeceğiz. Etrafında vidalar göreceksiniz. Voltmetreyi yine kablolara bağlayıp değer gördüğünüz üzerinde çalışın. Aracınızı çalıştırdığınız için bu sefer farklı bir kabloda akım gözlemlersiniz. Kapalı konumda yaklaşık 0,4 1 V akım oluşacaktır. Yüksek ya da alçaksa vidayı çevirmeye devam edin, en fazla 1 konumuna gelince durun.
Ölçmeye devam ediyoruz, bir de tam açık konumuna bakalım. Otomobilinizde en dip gazı yapıp ölçümleyin. En başta belirttiğimiz gibi burada 4,2-5,9 arası bir değer görmek zorundasınız, görene kadar vidayı çevirin. Değer karşınıza çıktığında da kendinizi tebrik edin.
Eğer bütün bu ayarlamalarınıza rağmen sorunlar devam ediyorsa çaresiz bir şekilde gaz kelebeği sensörünü değiştirmeniz gerekiyor. Fiyatları ne kadar bu konuya da değinip içeriğimizi sonlandıralım.
